تاریخچه پول

تاریخچه‌ی پول موضوعی است که قصد داریم در نوشته‌ی پیش رو به آن پبردازیم. پول، حداقل از حدود ۳۰۰۰ سال پیش، یکی از اجزای لاینفک تاریخ زندگی بشر است. به نظر می‌رسد پیش از ابداع پول، سیستم معاوضه‌ی پایاپای برای انجام معاملات رایج بوده است.

معاوضه‌ی پایاپای تعویض مستقیم کالا و خدمات با یک‌دیگر است. به عنوان مثال فردی به فرد دیگر یک تبر سنگی می‌داده است در صورتیکه فرد مقابل کمک کند تا او بتواند یک ماموت را شکار کند. مشخص است که چنین معامله‌ای زمان زیادی را صرف خود می‌کند. شما مجبورید فردی را پیدا کنید که از نظر او یک تبر ارزش آن را داشته باشد تا در مقابل یک عاج ۱۲ فوتیِ حیوانی که به راحتی قابل شکار شدن نیست بایستد! اگر شما نتوانید چنین فردی را پیدا کنید مجبورید که معامله را تغییر دهید تا زمانی که فردی را بیابید که با شرایط معامله‌ی شما موافق باشد. بنابراین یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای پول افزایش سرعت تجارت بوده است.

کالاهای محبوب به عنوان پول

به تدریج نوعی وجه نقد پیشاتاریخی، شامل کالاهای محبوب مانند پوست حیوانات، نمک و اسلحه در میان کشورهای مختلف برای انجام مبادلات، مورد استفاده قرار گرفت. این کالاهای معامله شده به عنوان واسطه‌های مبادله در نظر گرفته می‌شدند و ارزش آن‌ها از طریق توافق تعیین می‌شده است. چنین سیستم مبادله و تهاتری در  تاریخچه‌ی پول در سراسر دنیا مشاهده می‌شود و هنوز هم قسمت‌هایی از دنیا از این روش استفاده می‌کنند.

ابزارهای آسیایی به عنوان سکه!

در حدود ۱۱۰۰ پیش از میلاد، چین تصمیم گرفت تا به جای استفاده از ابزارهای واقعی و سلاح‌ها به عنوان واسطه‌های مبادله، نمونه‌های کوچک آن‌ها را، که از از برنز ساخته شده بودند، مورد استفاده قرار دهد. هیچ‌کس تمایل نداشت برای انجام یک معامله، کیسه‌ی خود را انباشته از اره‌های تیز کرده و دست خود را زخمی نماید. بنابراین به مرور زمان، خنجرهای کوچک، بیلچه‌ها، کج‌بیل‌ها و ابزارهای این‌چنینی، که به سبب کند شدن کنار گذاشته شده بودند، به عنوان سکه‌های اولیه مورد استفاده قرار گرفتند. اگرچه چین نخستین کشوری بود که برای نخستین بار سکه‌های قابل تشخیص را به کار برد، با این حال اولین سکه‌های ضرب شده رسمی در لیدیه در غرب ترکیه ساخته شدند. و شاید از همین جا باشد که تاریخچه‌ی پول به شکل امروزی آغاز می‌گردد.

سکه‌ها و وجوه نقد

در بررسی تاریخچه‌ی پول معروف است که در حدود ۶۰۰ پیش از میلاد الیاتیس پادشاه لیدیه اولین وجه نقد جاری رسمی را ضرب کرد. سکه‌های آن زمان از الکتروم ساخته شده بودند که ترکیبی از طلا و نقره است. این سکه‌ها منقوش به تصاویر مختلفی بودند که ارزش آن سکه را نشان می‌داد. وجه نقد لیدیه کمک کرد تا این کشور بتواند تجارت داخلی و خارجی خود را گسترش دهد و آن را به یکی از ثروتمندترین امپراطوری‌ها در آسیای صغیر تبدیل سازد. جالب است بدانید که زمانی که کسی می‌گوید «به اندازه‌ی کرزوس پول‌دار»، این سخن اشاره دارد به آخرین پادشاه لیدیه که نخستین سکه‌ی طلا را ضرب نمود. با این حال متاسفانه ضرب اولین سکه‌ها و گسترش یک اقتصاد مبادلاتی قوی نتوانست لیدیه را از تیغه‌ی شمشیر ارتش پارس محافظت نماید.

پول تنها یک تکه کاغذ نیست!

در حالی‌که تصور می‌شد که لیدیه پیشتاز گسترش پول است، در سال ۶۰۰ پیش از میلاد این چین بود که پول کاغذی را جایگزین سکه نمود. مارکو پولو در حدود ۱۲۰۰ پس از میلاد امپراطور چین را دیده بود که کنترل بسیار خوبی، هم بر منابع پول و هم بر ارزش آن داشته است. جایی که اسکناس‌های آمریکا‌یی‌ها می‌گویند «با به خدا باور داریم» چینی‌ها نوشته بودند «تمام متقلبان گردن زده خواهند شد»!

اروپایی‌ها که در آن زمان هم‌چنان تا سال ۱۶۰۰ از سکه استفاده می‌کردند، با دست یافتن به فلزات گران‌بهای مستعمره‌های خود توانسته بودند سکه‌های بیشتر و بیشتری ضرب نمایند. در این میان بانک‌ها به جای سکه از برگه‌های بانکی جهت بدهی‌ها و قرض‌ها استفاده کردند. این برگه‌های بانکی می‌توانستند هر زمان به بانک برده شوند و معادل ارزش خود با طلا یا نقره معاوضه گردند. با استفاده از این برگه‌های بانکی مبادله و خرید کالا به شیوه‌ای مشابهِ مبادلات امروزی امکان‌پذیر بود. با این حال این برگه‌ها توسط بانک‌ها و موسسات خصوصی منتشر شده بودند و نه توسط دولت. در حال حاضر این دولت است که مسئولیت انتشار وجه نقد را در بسیاری از کشورها بر عهده دارد.

در بررسی تاریخچه‌ی پول در مورد نخستین وجه نقد چاپ شده دولتی به دولت آمریکای شمالی می‌رسیم. به سبب فاصله‌ی بسیار زیاد بین کشورهای اروپایی و مستعمرات‌شان، حمل و نقل محموله‌ها زمان زیادی می‌برد. از این رو برخی مستعمره‌ها زمانی که معاملات گسترش پیدا می‌کرد از پرداخت وجه نقد سر باز می‌زدند. دولت‌های اروپایی برای حل این مشکل به جای بازگشت به سیستم پایاپای، از IOU استفاده کردند. سیستم جدید در حقیقت شامل برگه‌های غیر رسمی‌ای بود بود که میزان بدهی‌ها را مشخص می‌کرد و نقش وجه نقد را ایفا می‌نمود. اولین نمونه از این سیستم در کانادا و پس از آن در متسعمرات فرانسه استفاده شد.

پول‌های مسافرتی

استفاده از پول کاغذی در اروپا حجم معاملات بین المللی را بسیار افزایش داد. بانک‌ها و طبقات حاکم، با شروع خرید وجوه نقد از دیگر ملل، نخستین بازارهای پول را ایجاد کردند. ثبات یک پادشاهی یا دولت ارزش وجوه نقد کشورهای مختلف را تحت تأثیر قرار می‌داد و باعث می‌شد تا آن کشور بتواند در یک بازار جهانی رو به رشد به معامله بپردازد. البته گاه رقابت بین کشورها کار را به نبرد بین وجوه نقد می‌کشاند. منظور زمانی است که یک کشور تلاش می‌کرد تا ارزش وجوه نقد کشور رقیب را تحت تأثیر قرار دهد و با کاهش قدرت خرید کشور متخاصم باعث شود تا کالاها در آن کشور بسیار گران شوند.

پرداخت‌های موبایلی

قرن ۲۱ شکافی بین دو صورت اصلی وجه نقد ایجاد نمود: پرداخت با تلفن همراه و پرداخت مجازی. در پرداخت موبایلی، پولی برای یک کالا یا خدمت، با استفاده از یک دستگاه پرتابل الکترونیکی مثل تلفن همراه، جا به جا می‌شود. تکنولوژی پرداخت موبایلی، همچنین می‌تواند برای انتقال پول به دوستان و اعضای خانواده مورد استفاده قرار گیرد.

وجه نقد مجازی

بیت‌کوین که در سال ۲۰۰۹ ابداع شد، تبدیل به چیزی شبیه به پشتوانه‌ی طلا  البته برای وجوه مجازی شده است. وجوه مجازی جنبه‌ی فیزیکی ندارند. پیدایش وجوه مجازی نرخ‌های مبادله‌ی پایین‌تری را نسبت به مکانیزم پرداخت الکترونیکی سنتی در اختیار استفاده‌کنندگان قرار می‌دهد. بیت‌کوین بر خلاف وجوه نقد دولتی توسط قدرت‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شود.

 

برداشت از: ایران بانکر

منبع: investopedia 

ترجمه و تلخیص: آرش شمسی